Trống Đồng Ngọc Lũ - Bảo vật thời kỳ Đông Sơn

1. Nguồn gốc của Trống Đồng Ngọc Lũ

Trống đồng Ngọc Lũ là bảo vật đầu tiên trong danh sách những Bảo vật quốc gia được công nhận.

Trống Ngọc Lũ được xếp vào loại H1 - Heger (theo sự phân loại dựa trên 165 chiếc trống đồng được biết đến thời điểm ấy của học giả F.Héger - người Áo - vào năm 1902), theo các nhà khảo cổ, H1 là loại cổ nhất, cơ bản nhất và từ loại này mà các loại khác ra đời.

Ngọc Lũ là một trong số không nhiều trống đồng giữ vai trò ấy. Trống có patin màu xanh ngả xám, đường kính mặt 79,3cm, cao 63cm, nặng 86kg, thuộc loại kích thước lớn. Trống có cấu trúc gồm các phần: Mặt, tang, thân và chân trống.

2. Cấu tạo của Trống Đồng Ngọc Lũ

2.1.Mặt trống

Đúc liền chờm ra khỏi tang. Mặt trống chính giữa đúc nổi ngôi sao 14 cánh bao quanh một mặt tròn nổi, chính là núm để đánh trống. Xen giữa các cánh sao là những họa tiết hình lông Công.

Bao quanh ngôi sao là 16 vành hoa văn. Vành 1, 5, 11 và 16: Những hàng chấm nhỏ. Vành 2, 4, 7, 9, 13 và 14: Những vòng tròn chấm giữa có tiếp tuyến. Vành 3: Những hàng chữ T gẫy khúc nối tiếp.

Vành 12 và 16: Văn răng cưa. Vành 6, 8 và 10: Hình người và động vật đi quanh ngôi sao theo hướng ngược chiều kim đồng hồ. Trong đó là các nhóm: Người mặc áo lông chim đang nhảy múa, người giã gạo chày đôi, người đánh trống, nhà sàn mái cong, hươu đang đi cùng chim mỏ ngắn bay và chim mỏ dài đứng.

Xem thêm: Tượng đồng cõng nhau thổi kèn

2.2.Tang trống

Chính là chiếc hộp cộng hưởng khuếch đại âm thanh. Phần trên có 6 vành hoa văn hình học. Vành 1 và 6: Những đường chấn nhỏ thẳng hàng. Vành 2 và 5: Văn răng cưa. Vành 3 và 4: Hoa văn vòng tròn đồng tâm chấm giữa nối với nhau bằng những tiếp tuyến song song.

Phần dưới là 6 chiếc thuyền chuyển động từ trái sang phải, chở chiến binh tay cầm vũ khí và tù binh, xen giữa là những hình chim cò ngậm cá, chó săn được thể hiện theo lối cách điệu. Gắn giữa tang và thân trống là hai đội quai kép đúc nổi hoa văn bông lúa, đối xứng nhau.

2.3.Thân trống

Hình trụ đứng, là bộ phận nắn âm thanh. Phần giữa của thân có những hoa văn hình học chạy song song cắt nhau tạo thành 6 ô hình chữ nhật. Trong ô là các võ sĩ đầu đội mũ lông chim, tay cầm vũ khí vừa đi vừa múa.

Phần dưới của thân là ba vành hoa văn hình học, giữa là vành văn vòng tròn chấm giữa có tiếp tuyến. Hai bên là hai đường chấm nhỏ. Ngoài cùng là hai đường chỉ trơn.

Chân trống nở choãi hình nón cụt là cửa mở để âm thanh của trống thoát ra và tỏa rộng nhanh chóng, không trang trí. Rìa mặt trống có vết lõm nhỏ, đó là dấu vết của những con kê để lại khi đúc trống.

3. Trống Đồng Ngọc Lũ biểu tượng của văn hóa Đông Sơn

3.1. Câu chuyện tìm ra Trống Đồng Ngọc Lũ

Theo các nhà khảo cổ học, trống được phát hiện vào khoảng năm 1893-1894. Năm đó, ông Nguyễn Văn Y và Nguyễn Văn Túc cùng một số người khác trong quá trình đắp đê Trần Thủy ở xã Như Trác, huyện Nam Xang, Phủ Lý, Hà Nam đã tìm thấy trong độ sâu 2m dưới bãi cát bồi.

Trống đồng sau đó được đem cúng vào đình làng Ngọc Lũ khi có đình đám cúng tế thì đem ra dùng. Năm 1902, Viện Viễn Đông Bí đã chi ra 550 đồng bạc Đông Dương để mua lại chiếc trống này rồi kê. đó Trống đồng Ngọc Lũ được lưu giữ và trưng bày tại đây (nay là B, tàng Lịch sử Quốc gia).

3.2. Trống đồng Ngọc Lũ là di vật tiêu biểu của văn hóa Đông Sơn

Trong thời kỳ hình thành và phát triển của nền văn minh Việt - dân tộc ta đã có một loại di vật tiêu biểu đó chính là trống đồng.

Có nói đây là sản phẩm của thời kỳ cực thịnh của Nhà nước Văn Lang Trống đồng Ngọc Lũ thuộc sưu tập trống đồng Đông Sơn là đại diện loại hình hiện vật tiêu biểu nhất của nền văn hóa Đông Sơn nổi tiếng trong khu vực Đông Nam Á.

Trong hàng ngàn chiếc trống được phát hiện từ trước đến nay, trống đồng Ngọc Lũ vẫn là chiếc trống có kiểu dáng và kích thước hài hòa nhất, đề tài trang trí đẹp và phong phú nhất, phản ánh nhiều nét đặc trưng văn hóa của cư dân Lạc Việt.

Trống đồng Ngọc Lũ là di vật độc đáo và tiêu biểu của văn hóa Đông Sơn, là biểu tượng của nền văn minh Việt Cổ và có vị trí quan trọng trong đời sống của cư dân Đông Sơn. Mặc dù trong những năm qua tại Việt Nam cùng một số nước khu vực Đông Nam Á cũng phát hiện được trống đồng Đông Sơn với số lượng khá lớn.

Nhưng vẫn chỉ có trống đồng Ngọc Lũ và Hoàng Hạ được chọn và công nhận là Bảo vật Quốc gia bởi vì cả hai chiếc trống này có hình dáng nguyên vẹn nhất so với niên đại và ẩn chứa lượng thông tin dày đặc vô cùng quan trọng mà những chiếc trống khác không có được.

4. Trống đồng Ngọc Lũ là tư liệu quý giá cho lịch sử Việt Nam

Đối với các nhà khoa học thì trống đồng Ngọc Lũ là tư liệu quý giá giúp phác họa lại hình ảnh không gian sinh hoạt của người Việt cổ. Có thể khẳng định Trống đồng giữ một vị trí vô cùng quan trọng trong sinh hoạt đa dạng của cư dân xã hội Đông Sơn.

Về cơ bản thì trống là một nhạc khí dùng trong những lễ tiết lớn của cả cộng đồng. Trống đồng còn được dùng trong lễ mai táng chôn theo người chết, trong lễ hội cầu mùa và là biểu tượng quyền lực của tầng lớp thống trị thời kỳ Hùng Vương dựng nước. Trống đồng là một nhân chứng" lịch sử nói lên tài năng, kỹ thuật tuyệt vời của chủ nhân đã sáng tạo ra chúng.

4.1. Ý nghĩa về mặt thẩm mỹ

“Trống Đông Sơn kỳ diệu nhiều mặt, từ hợp kim, cách đúc, thẩm mỹ trong thiết kế đến loại hình và bố cục hoa văn. Trống còn nói lên với chúng ta - những người đời sau - những gì nữa về con người và xã hội đương thời, về ông cha ta thuở dựng nước đầu tiên, về trí tuệ cùng tình cảm và tâm hồn của người xưa, về tinh thần và lý tưởng của xã hội cũ?

Còn phải tốn công mới khám phá được hết những gì người xưa muốn nói về mình, đồng thời là để truyền lại đời sau. Nhưng dù chỉ mới thoáng thấy mà thôi, những hình ảnh con người múa hát trên mặt trống, trên sườn trống, dù là nắm gì - nhạc khí hay vũ khí - trong tay, những nét tả con thuyền lướt sóng, con chim đang bay, con nai đang chạy... đều để lại giác quan ta một ấn tượng tươi mát về tấm lòng và về cuộc sống xưa kia được phản ánh lại đây.

4.2. Ý nghĩa về tinh thần sống lạc quan

Một tấm lòng nồng nhiệt, thiết tha với cuộc sống một cuộc sống lạc quan, tươi mát, yêu đời và thôi thúc con người hành động. Chẳng chút quá táo bạo khi từ vị trí của những người kế thừa văn minh trống đồng, chúng ta không tự ti trước những kẻ thừa hưởng văn minh kim tự tháp sông Nile, văn minh định vạc An Chu, hoặc nữa, văn minh thành cao Athinai, tượng đá Aphrodite” (Phạm Huy Thông).

Trống đồng Ngọc Lũ là một bảo vật đặc biệt linh thiêng của người Việt. Bảo vật này hội tụ cả một nền văn minh có niên đại hơn 2.500 năm. Trống đồng Ngọc Lũ là biểu tượng cường thịnh của nền văn hóa Đông Sơn mà ở đó có đầy đủ yếu tố kỹ thuật đúc đồng, trình độ mỹ thuật và chế tác đồ đồng rất cao mà ngày nay chúng ta vẫn vô cùng thán phục. Trống đồng Ngọc Lũ hay trống đồng Đông Sơn đều là dấu ấn đặc biệt của thời đại các Vua Hùng dựng nước.

>>> Để hiểu rõ hơn về các bảo vật quốc gia Việt nam mời các bạn theo dõi các bài viết tại mục: Di sản bảo vật