Trống Đồng Cảnh Thịnh bảo vật quốc gia

1.Nguồn gốc của Trống đồng

Trống đồng Cảnh Thịnh được đúc vào tháng 4 năm thứ 8 niên hiệu Cảnh Thịnh đời Nguyễn Quang Toản (năm 1800, thời đại Tây Sơn) tại xã Phù Ninh, huyện Đông Ngàn, phủ Từ Sơn (nay thuộc xã Ninh Hiệp, Gia Lâm, Hà Nội).

Theo nguồn tư liệu lưu trữ tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (nay là Bảo tàng Lịch sử Quốc gia), Trống đồng được lưu giữ tại Chùa Cả, sau nhân dân xã Ninh Hiệp, Gia Lâm - Hà Nội tặng lại cho Bảo tàng. Nay trống được lưu giữ, bảo quản và giới thiệu tại hệ thống trưng bày chính của Bảo tàng Lịch sử quốc gia.

2. Kích thước, cấu tạo của Trống Đồng Cảnh Thịnh

2.1. Kích thước

Trống có đường kính: 49cm; Cao: 37,40cm. Trọng lượng của trống là 32kg. Trống được đúc mô phỏng theo kiểu trắng da với thân trống nở nhẹ ở giữa, trông hệt một chiếc trống da thường thấy.

2.2. Họa tiết trên trống đồng Cảnh Thịnh

Thay vì hình mặt trời ở trên mặt trống như những chiếc trống đồng khác, chính giữa mặt trống cong vồng lên là hai vòng tròn nổi. Thân và chân trống liền nhau trang trí nhiều loại hoa văn.

Hoa văn trên thân trong chia thành 3 đoạn. Đoạn thứ nhất gồm các hoa văn nhũ đinh, hoa bốn cánh, kỳ lân, hoa, rồng phượng, mây như ý hình tim.

Ngoài ra còn có những chữ Hán nêu ngày, địa điểm đúc trống đồng. Đoạn thứ hai cũng trang trí hồi văn, ở giữa khắc chữ Hán. Đoạn thứ ba có bốn nhóm văn minh, bốn nhóm hoa văn, hai nhóm trang trí kỳ lân, rùa. Trên trống có đôi quai tròn nay đã đứt một chiếc.

Xem thêm: Trống Đồng Hoàng Hạ

2.3. Cấu tạo khắc biệt của trống đồng Cảnh Thịnh

Nếu trống đồng truyền thống có những phình, thắt chia trống thành nhiều phần thì trống đồng Cảnh Thịnh lại hoàn toàn khác biệt.

Mặt trống cong vồng lên hình chỏm cầu chính giữa có hai vòng tròn trống nở nhẹ ở giữa và được chia làm ba phần, ngăn cách, hai đường gân nổi.

Thân trống có 4 quai hình khuyên gắn cách đều trên thân. Xung quanh trong từ trên xuống dưới, đúc nổi các băng hoa: nhũ đinh, lá đề, hồi văn chữ T và đề tài tứ linh: Long, Ly, Quy, Phượng

3. Nội dung minh văn khắc trên trống

Một giá trị đặc biệt khác của trống chính là phần tư liệu – một bài dài 272 chữ được khắc trên thân trống. Nội dung của bài minh nói bà Nguyễn Thị Lộc, là vợ của Tổng Thái giám Giao quận công thuộc Vĩnh Hựu thứ 2 đời Vua Lê Ý Tông (1736) góp công lập chùa Linh Ứng (nay là Chùa Nành), cùng những lời dẫn đến việc đúc trống để thờ cúng, tu bổ chùa.

Nguyên văn bản dịch phần minh văn khắc trên trống:

"Đại tự xã Phù Ninh, huyện Đông Ngàn. Dẫn thuyết việc đúc mới trong đồng. Trộm nghĩ, việc trồng được đúc bằng đồng há chẳng phải là ngẫu nhiên sao? Việc rằng, năm Vĩnh Hựu triều Lê thứ 2 (1736), có người trong ấp là bà Nguyễn Thị Lộc hiệu Diệu Bảo nên nghĩa vợ chồng với Thị nội Tổng thái giám Giao quận công, đã làm phúc thuê thợ xây dựng chùa Linh Ứng tại bản địa, phân khu điện xứ, lại làm gác chuông, đúc chuông lớn cho treo ở trên, tiếng chuông vàng trong trẻo, người nghe tiếng chuông sẽ tỉnh ngộ mà xét lại bản thân, không làm chuyện xấu xa. Sau đó chùa này lại bị xuống cấp hỏng nặng, bà lại quyên góp rất nhiều tiền sửa chữa, rồi đem gác chuông cho làm của chung, dâng chuông làm chuồng thánh. Người trong ấp ta thấy xót xa về việc công đức của các bậc tiền nhân không được đánh giá coi trọng, bèn hội họp cùng đưa lời dân, góp công sức, tiền của, rồi nấu đồng đúc tạo một chiếc trống lớn và một tức chuông nhỏ, số đồng còn dư lại cho đúc các đồ khí thờ để cúng dâng lên ôi thật lớn lao thay Phật pháp vô biên, chẳng thể lấy cái này mà làm khác cái kia, con người ta làm việc thiện, nhận lấy việc người xưa mà làm gương sáng cho người nay, tôn sùng coi trọng công đức của người xưa để lưu truyền mãi mãi cho muôn đời hậu thế vậy.

Ngày tốt, tháng 4 nhuận năm Cảnh Thịnh thứ 8 (1800) đúc mới. Các quan liên hương lão, xã khán, thôn trưởng trung nam trên dưới toàn xã Phù Ninh, huyện Đông Ngạn, phủ Từ Sơn cùng kí.

Ngoài ra minh văn còn cho biết trống được đúc vào ngày lành. tháng 4 năm thứ 8 niên hiệu Cảnh Thịnh đời Vua Nguyễn Quang Toản (1800), xã Phù Ninh, huyện Đông Ngàn, phủ Từ Sơn (nay thuộc xã Ninh Hiệp, Gia Lâm, Hà Nội).

4. Ý nghĩa của Trống Đồng Cảnh Thịnh

4.1. Phản ánh sự sáng tạo trong nghệ thuật trang trí, kỹ thuật đúc trống

Khác trống đồng truyền thống, trống Cảnh Thịnh với kiểu dáng khác lạ cùng những trang trí nổi các con vật trong bộ tứ linh, đã trở nên độc đáo, phản ánh sự sáng tạo trong nghệ thuật trang trí, kỹ thuật đúc trống cũng như nghề đúc đồng cổ truyền của dân tộc.

Với hình thức độc đáo và những giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, nghệ thuật, đặc biệt là thể hiện sự bảo tồn, phát triển truyền thống đúc và sử dụng trống đồng của người Việt qua hơn hai ngàn năm lịch sử, trống đồng Cảnh Thịnh đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là bảo vật quốc gia Việt Nam năm 2012.

4.2. Góp phần làm phong phú BST trống đồng cổ

Trống góp phần làm phong phú thêm bộ sưu tập trống đồng cổ và là nguồn sử liệu có giá trị về lịch sử đương thời. Triều đại Tây Sơn là một triều đại tuy ngắn ngủi chỉ hơn 10 năm (1789-1802), nhưng đã góp một phần không nhỏ vào nền mỹ thuật nước nhà, đã để lại một dấu ấn riêng.

Xem thêm: Trống Đồng Ngọc Lũ - Bảo vật thời kỳ Đông Sơn

Nền mỹ thuật này phá bỏ những chuẩn mực cũ, đưa những nguyên mẫu đời thường vào nghệ thuật nhiều hơn. Trống đồng Cảnh Thịnh là loại hình hiện vật độc bản có giá trị nghệ thuật cổ tiêu biểu không chỉ cho giai đoạn lịch sử của một triều đại mà giá trị tự thân đã là một bảo vật quốc gia nối mạch cao quý nhiều đời truyền lại.

Để hiểu rõ hơn về các bảo vật quốc gia Việt nam mời các bạn theo dõi các bài viết tại mục: Di sản bảo vật